ÇOCUK İMAJI

“Zihninizdeki çocuk imajını kırıp, çıplak gözlerinizle, karşınızdaki çocuğa bakarak, onu dinlerseniz gerçekten çocuğu görmeye başlayabilirsiniz” der, Reggio Emilia Yaklaşımı. Çocuk nedir? Nasıl öğrenir? Nasıl keşfeder? Sorularını kendinize sorarak devam edin der, ardında da “Okul nedir?”, “Eğitim nedir?” soruları gelir. Hiç bilmiyormuş gibi, bir tek doğru yokmuş gibi düşünün diye de yönlendirir. Sürekli soru sorar bu yaklaşım ve bir kalıp oluşturmamak için pek cevap vermez. Cevaplarını kendi kültüründe kendi çevrende aramalısın der tam tersi. Bir sistem, model sunmaz.”

2005 yılından beri MeşePalamudu ÇocukEvi’nde kendi kent kültürümüzde ve kendi okul kültürümüzde Reggio Emilia yaklaşımından ilhamlı çalışmalarımızı bu ilke doğrultusunda yapılandırıyoruz. Reggio Emilia Yaklaşımı hakkında teorik bilgileri burada tekrar etmek yerine kendi okul kültürümüzde Reggio Emilia Yaklaşımını nasıl yorumladığımızı anlatmayı ve yaklaşımın hangi noktalarından ilham aldığımızı aktarmayı önemsiyoruz.

Okulumuzun adı gibi bir ağaç hikayesi ile anlatmak istiyoruz. Çocuklar her sene haftada iki günlerini geçirdikleri Yıldız Parkın’da sınıfları için bir ağaç seçiyorlar. “Her sene bir sınıf ağacı seçiliyor” denilince bir müfredat, kalıp bir program ya da bir etkinlik gibi geliyor kulağa değil mi? Hani Reggio Emilia Yaklaşımında müfredat yoktu ya da etkinlikler yoktu soruları gelebilir ardından. Cevap verip öyle devam edelim. Evet Reggio Emilia yaklaşımında ve MeşePalamudu Çocuk Evinde önceden hazırlanmış müfredat yok ve her sene bir gelenek gibi tekrarladığımız bu rutinimiz bir etkinlik değil.

Çünkü her sene başka bir şey oluyor.
Her çocuk farklı, her sınıf farklı, her sene aramıza yeni çocuklar katılıyor ya da biraz daha büyümüş olarak okula geliyorlar. Ağaçlar da farklı. “Ağaç ağaçtır ve “küçük bir çocuk” ancak bunu algılar” diye düşünülebilir, daha doğrusu zihnimizdeki çocuk imajı neyse çocuğun öyle düşündüğünü düşünürüz genelde. Reggio Emilia Yaklaşımının “Çıplak gözle çocuğa bak, çocuğu dinle” söylemi burada anlamını buluyor. Çocuklar farklı biricik, ağaçlar farklı ve adları hiç değişmese de mevsimler de farklı. Ama farkları görebilmek için her seferinde yeniden ve dikkatle bakmak gerekiyor.

Sınıf ağacını seçmek bazen birkaç ay sürebiliyor. Eğer, öğretmenleri çocukların hangi ağacı seçeceklerine dair tereddütlerini bir fırsat olarak görürse yani dinleyen, merak eden bir öğretmen ise nasıl devam edeceği ve nereye varacağı tamamen çocukların merakı doğrultusunda gelişen bir süreç başlıyor. Bundan sonra çocukların neler dediğini toplamak oluyor öğretmenin görevi. “Parktaki en büyük ağacı seçmeliyiz” diye bir öneri gelmişse, “En büyük ağaç sizce hangisi?” diye sorup ağacın büyüklüğünü nasıl tanımladıklarını görmeye çalışıyor mesela. Kendi zihnindeki büyük ağaç imgesini kenara koyup, gerçekten çocukların zihinlerindeki büyük ağaç imgesini görmeye çalışıyor öğretmen. Çocuğu dinleme, gerçekten çocuğun ne söyleyeceğini merak etmekle başlıyor. Bildiklerini doğrudan çocuğa aktarmayı “eğitim” olarak görmeyen, “doğru” cevabı aramayan daha doğrusu tek doğru olmadığını bilen öğretmen çocuğu dinleyebiliyor. Çocukların söylediklerini doğru, yanlış diye sınıflandırmayan, somut bir çevre oluşturarak “hipotezleri” sınama imkanı sağlayan bir öğretmen için kendi öğrenme yolu da açılıyor.

Bir öğretmenin, Yıldız Parkı’ndaki en büyük ağaç hangisi? Sorusunun cevabını çocuklarla birlikte öğrenmesinden keyiflisi yoktur. Bu çok zor bir yolculuk olsa bile. Bütün ağaçları incelemek anlamına gelebilir ve aylar sürebilir. Çocuklar bundan sıkılır mı? Gerçek bir görev vardır ortada tamamen onlara ait bir karar ve en büyük ağacı ararken giderek artan merak. Çocuklar gerçekleri severler onları sıkan “küçük çocuk” imajına sıkıştırılmaktır daha çok. Çocuklar meraklarının peşinden giderler, bitmeyen bir merakla bakarlar dünyaya.

En büyük ağacı bulmak için ağacın büyüklüğünü ölçmek gerekebilir. Uzunluk mudur, ağacın gövdesinin boyutu mudur? Yapraklarının sayısı mıdır? Parktaki ağaçları neyle nasıl ölçecekler, sayıları yeni yeni saymaya başlamışken yaprakları nasıl sayacaklar? Bu soruların cevaplarını öğretmenlerin tuttuğu süreçlere ait gözlem ve dokümantasyonlardan bulabiliriz ama istiyoruz ki bu satırları okuyan bir ebeveynseniz çocuğunuzla birlikte böyle bir maceraya dalın, öğretmenseniz öğrencilerinizle birlikte bu sorular ve başka bir sürü sorunun peşine düşün. Eğitime , çocuğa , ağaca bu şekilde bakmayı deneyimlemeye başlayın ve Reggio Emilia Yaklaşımı ilhamlı olarak kendi öğrenme süreciniz başlasın.

Bu anlattığımız kesite Reggio Emilia yaklaşımında “Proje” adı veriliyor. Projenin erken çocukluk evresinde ve somut dönemlerini yaşayan çocuklar için olabildiğince somut bir çevrede gerçekleşmesi, çocukların duyularını aktif olarak kullanması ve bilgilerini bu şekilde yapılandırmaları gibi unsurları içermesi gerekiyor. Projelerde çocuklar çizim dili, kil dili, beden dili gibi dillerini aktif olarak kullanırlar. Söyledikleri notlar ya da ses kayıtlarıyla yakalanmaya çalışılır. Çizdikleri, karalama evresinde olup karalama olarak görünen çizgiler olsa bile tüm çizimleri değerlendirilir, incelenir. Büyüklüğü anlatmak için zıplıyorsa bu da not edilir. Hangi dilini nasıl kullandığı önce hangisine başvurduğu ve daha çok ifade edebilmesi için neye ihtiyacı olduğu gözlemlenir. Çocukların düşünme yolları görünür hale gelir böylece. Öğretmenlerin yaptığı dokümantasyonlar sayesinde olur bu. Paylaştığımız hikayede çocuklar ağaçları ölçmek için bir metre tasarımı yapmaya çalıştıklarında, çizimlerinden zihinlerindeki boyut/sayı kavramını görmüştük mesela. Sayıları somutlayabilmek için metre şeritleri objelerle yada çizimlerle desteklemişlerdi. Taşlı metre, dinazorlu metre gibi isimler verdikleri büyüklük ölçerler tasarlamışlardı.

Öğretmenin rolü, proje, çocuğun dilleri, gözlem ve dokümantasyon derken Reggio Emilia Yaklaşımındaki anahtar kavramları uyguladığımız yorumuyla anlatmış olduk aslında. Üçüncü Öğretmen Çevre ne demek? Nasıl yapılandırılır? Başka hangi meraklar ve projeler var ? Çocuğun dilleri nasıl gözlemlenir ve değerlendirilir? vb sorular ve meraklar için MeşePalamudu ÇocukEvi’nden çeşitli anlardan görsel kesitleri bu yazının devamında paylaşıyoruz.